Türkiye’de İnternet Performansı ve Regülasyonları

İbrahim İNCE-İzmir-BHA Türkiye’deki internet altyapısı, erişim teknolojileri, performans ölçütleri, regülasyon politikaları ve veri güvenliği konularını teknik bir perspektifle ele alalım.Türkiye, genişbant erişim yaygınlığı bakımından küresel ölçekte ilerleme göstermesine rağmen, altyapı çeşitliliği, erişim hızı, ağ tarafsızlığı ve veri gizliliği konularında çeşitli yapısal sorunlarla karşı karşıyadır, bu unsurlar analiz edilerek çözüm aramalıyız. Türkiye’de sabit internet bağlantılarının büyük bölümü hâlâ DSL (ADSL/VDSL) teknolojilerine dayanmaktadır. Fiber altyapının toplam genişbant içerisindeki oranı yaklaşık %20 civarındadır. Bu oran, OECD ortalamasının oldukça altındadır. Fiber altyapı çoğunlukla büyükşehir merkezleriyle sınırlı olup kırsal kesimlerde erişim neredeyse yoktur. Türkiye’de internet hızları, küresel ölçekte orta-alt sıralarda yer almaktadır. Speedtest verilerine göre: Sabit internet hızı (2024 ortalaması): 45 Mbps Mobil internet hızı (2024 ortalaması): 35 Mbps Ortalama gecikme (ping): 30-40 ms Bu değerler, özellikle çevrimiçi oyun, video konferans ve IoT uygulamaları için yeterli performansı sağlayamamaktadır. Altyapı yetersizlikleri nedeniyle yoğun saatlerde ağ tıkanıklıkları sık sık görmekteyiz. Bunun başlıca nedenleri: Bakır kablo tabanlı erişim (özellikle ADSL) Yetersiz veri merkezleri ve CDN entegrasyonu QoS politikalarının zayıflığı gibi sorunlar ciddi oranda fazladır. Türkiye’de internet erişimi Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından denetlenmekte, içerik kontrolü ise 5651 Sayılı Kanun çerçevesinde yürütülmektedir. Bu kapsamda: Web sitelerine erişim engellemeleri sıkça uygulanmaktadır. VPN hizmetlerine erişim zaman zaman kısıtlanmaktadır. Servis sağlayıcılardan kullanıcı trafik verileri loglama zorunluluğu istenmektedir. Ağ Tarafsızlığı (Net Neutrality) Türkiye’de ağ tarafsızlığına dair açık ve kapsamlı bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Bu durum, bazı içeriklere bant genişliği önceliği verilmesi veya hız sınırı uygulanması gibi müdahalelere teknik zemin oluşturmaktadır. Verilerin Korunması KVKK Uygulamaları Türkiye’de kişisel verilerin korunması, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) ile düzenlenmiştir. Ancak uygulamada şeffaflık eksikliği, kullanıcıların verilerinin nasıl işlendiğini ve paylaşıldığını tam olarak bilmemelerine neden olmaktadır. Bazı servis sağlayıcılar, Deep Packet Inspection (DPI) teknolojisi kullanarak kullanıcı trafiğini analiz etmekte; DNS yönlendirmesi ile erişim kontrolleri uygulamaktadır. Bu durum, hem mahremiyet ihlali hem de veri güvenliği açısından risk oluşturmaktadır. Türkiye’de Mbps başına düşen maliyet, Avrupa ortalamasının üzerindedir. “Sınırsız” olarak pazarlanan paketlerde teknik kısıtlamalar (hız düşürme, port sınırlama vb) uygulanmakta; bu da kullanıcı deneyimini olumsuz etkilemektedir. Fiyat-performans dengesi, uluslararası standartlara göre düşük kalmaktadır. Türkiye’de internet altyapısı ve hizmet kalitesi açısından ciddi bir dönüşüm ihtiyacı bulunmaktadır. Yapısal, yasal ve teknik Fiber altyapı yatırımlarının kamu-özel iş birlikleriyle yaygınlaştırılması Altyapı tekeli yerine erişim paylaşımına dayalı rekabetçi modellerin geliştirilmesi Net neutrality ilkesinin yasal güvence altına alınması Veri güvenliği uygulamalarında şeffaflık ve hesap verilebilirliğin artırılması Bu adımların atılması, Türkiye’nin dijital dönüşümünü hızlandırarak, bireyler ve kurumlar için daha özgür, hızlı ve güvenli bir dijital ortam sağlayacaktır.