Dijital Habercilikte Telif konuşuldu; ‘Gazetecinin Emeği Korunmalı’

Nazlı ÖZGÖREN, Egemen ALTINBAŞ, Semanur KARABIYIK/ ANKARA

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İletişim Fakültesi’nde düzenlenen ve saygı duruşunda bulunulması ve İstiklal Marşı’nın okunmasıyla başlayan seminere TBMM Dijital Mecralar Komisyonu Başkanı ve AK Parti Giresun Milletvekili Nazım Elmas, TİMBİR Genel Başkanı Dr. Süleyman Basa, TİMBİR Başkan Vekili 24. Dönem İzmir Milletvekili Rıfat Sait, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Elif Emre Kaya ile TİMBİR Yönetim Kurulu Üyeleri, davetliler ve öğrenciler katıldı.

“Haberin izinsiz kullanımının önüne geçilmeli”

Türk İnternet Medya Birliği (TİMBİR) Genel Başkanı Dr. Süleyman Basa, dijitalleşme çağında internet haberciliğinin en önemli sorunlarından biri olan telif hakkı konusunda kapsamlı değerlendirmelerde bulundu. Basa dijital telif uygulamasının gazetecinin emeğini koruyacağını, sektörde sürdürülebilirliğin önünü açacağını vurguladı.

Dijitalleşmenin haber üretimini kolaylaştırdığı kadar izinsiz kopyalama ve içerik hırsızlığını da yaygınlaştırdığını ifade eden Basa, şu değerlendirmede bulundu:

“Pek çok haber sitesi, gazetecinin saatlerce emek verdiği haberleri hiçbir izin almadan, hiçbir kaynak göstermeden alıp kullanıyor. Bu durum hem gazeteciyi hem haber merkezlerinin sürdürülebilirliğini tehdit ediyor. Ajanslarımızın geleceği büyük bir soru işareti.”

“Dijital Telif Hem Etik Hem Hukuki Bir Zorunluluktur”

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Elif Emre Kaya, dijital habercilikte telif haklarının medya ekosistemi açısından hayati bir konuma sahip olduğunu vurguladı. Kaya, yeni medya düzeninde içerik üreticilerinin haklarının korunmasının hem etik bir gereklilik hem de hukuki bir zorunluluk olduğunu belirtti.

Dijitalleşmenin bilgiye erişimi küresel ve anlık hale getirdiğini belirten Prof. Dr. Kaya, bu hızlı akışın büyük fırsatlar sunduğu kadar ciddi sorumluluklar da getirdiğini söyledi.

“Yerel medya için telif daha da kritik”

Yerel içerik üretiminin korunmasının sadece bireysel hakların değil, bölgesel kültür ve bilginin sürdürülebilirliği açısından da önem taşıdığını belirten Kaya, “Dijital dünyada yerel medyanın güçlenmesi hepimizin sorumluluğudur” dedi.

“Dijital Basında Telif Hakları Emeğin ve Kul Hakkının Korunmasıdır”

TİMBİR Başkan Vekili ve 24. Dönem İzmir Milletvekili Rıfat Sait, dijital habercilikte telif haklarının hem fikir emeğinin hem de kul hakkının korunması açısından hayati önem taşıdığını söyledi.

Sait, basının “dördüncü güç” olarak taşıdığı kritik rolü hatırlatarak geleceğin gazetecilerini bilinçli ve sorumluluk sahibi olmaya çağırdı.

Sait, Türkiye’de basının tarihsel ve toplumsal açıdan büyük bir öneme sahip olduğunu belirterek, dijitalleşme ile birlikte medya dünyasında hem fırsatların hem risklerin arttığını ifade etti.

“Dijital basın gelişti ama bilgi kirliliği de büyüdü”

Dijital medyanın hızlı yükselişine dikkat çeken Sait, bu ortamda dezenformasyon, yanlış bilgilendirme ve bilgi kirliliğinin de ciddi sorunlar haline geldiğini söyledi.

TİMBİR’in dezenformasyon ve bilgi kirliliğiyle mücadele konusunda önemli çalışmalar yürüttüğünü vurgulayan Sait, medya okuryazarlığı ve doğrulama mekanizmalarının güçlendirilmesinin önemine işaret etti.

“Dijital Alanda Üreten Kazanacak; Telif Hakları Bu Sürecin Temelidir”

TBMM Dijital Mecralar Komisyonu Başkanı ve AK Parti Giresun Milletvekili Nazım Elmas, dijitalleşmenin medya dünyasında köklü dönüşümler yarattığını belirterek, genç iletişimcilerin bu değişime en hızlı uyum sağlayan kesim olduğunu söyledi.

Elmas, dijital içerik üretiminden telif haklarına kadar birçok başlığın geleceğin medya düzenini belirleyeceğini ifade etti.

“Dijital Habercilikte Telif” seminerinde konuşan Elmas, iletişim fakültelerinin çağın gerekliliklerine en hızlı adapte olan akademik yapılar olduğunu vurguladı.

Gelişen teknolojinin sunduğu imkanlarla içerik üretiminin hem güç hem de sorumluluk getirdiğini belirten Elmas, bu alanın yoğun rekabet ve yüksek yaratıcılık gerektirdiğini söyledi.

“Dijital alan hem fırsat hem de yarışın en yoğun olduğu mecra”

Elmas, iletişim dünyasında dijital teknolojilerle birlikte içerik üretiminin hızlandığını, tüketimin ise anlık hale geldiğini söyledi.

Elmas, “Bu alan rekabeti, yarışı ve sürekli yeniliği beraberinde getiriyor. En iyi, en etkili, estetik ve özgün içerik üreten her zaman öne geçecektir” dedi.

Alanında uzman isimler konuştu

Seminerin moderatörlüğünü Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekan Yardımcısı Prof. Dr. Ufuk Erdem üstlendi. Panele konuşmacı olarak ise Adalet Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Başkan Yardımcısı Bülent Kayaş, Türk İnternet Medya Birliği (TİMBİR) Başkan Vekili ve Güvenli İnternet Medya ve Tahkim Merkezi (GİMER) Başkanı, Star Gazetesi Yazarı Av. Cüneyd Altıparmak, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Barış Gözübüyük, Birlik Haber Ajansı(BHA) Genel Müdürü Gazeteci Muhammet Kaçar, Demirören Haber Ajansı Ankara Haber Müdürü Gazeteci Ersin Ercan, Anadolu Ajansı Hukuk Müşaviri Avukat Şerife Gül Soykan katıldı.

“Bir haberin telif koruması için hususiyet şart; kaynak göstermeyen yaptırımla karşılaşır”

Adalet Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Başkan Yardımcısı Bülent Kayaş dijital habercilikte telif haklarının hukuki çerçevesini anlatarak, haberlerin hangi koşullarda 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunabileceğine ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

Kayaş, telif tartışmalarının dijital çağda daha da önem kazandığını belirterek, hem içerik üreticilerinin hem de medya kuruluşlarının yasal sorumluluklarına dikkat çekti.

Kayaş, Türkiye’de eser sahipliğini ve yayıncılığı ilgilendiren üç temel yasal düzenlemenin bulunduğunu hatırlattı.

Hukuk uygulamaları değerlendiren Kayaş, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin konuya ilişkin yaklaşımının net olduğunu söyledi.

Kayaş, “Bir gazetede yayınlanan haber başka bir mecrada paylaşılıyorsa kaynak göstermek mecburidir. Kaynak gösterilmediğinde hem Basın Kanunu hem de FSEK kapsamında cezai ve hukuki yaptırımlar devreye girer. Bu yaptırımlar tazminat haklarını da içerir.”

Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Barış Gözübüyük, dijitalleşmenin habercilik alanında yarattığı ekonomik, kültürel ve hukuki sorunlara dikkat çekerek “Haberi üreten değil, toplayıcı dijital platformlar kazanıyor. Basın kuruluşlarının telif hakkı sahibi olacağı bir yasal düzenleme şart” dedi.

“Haber üretiliyor ama gelir üreten başka birileri”

Gözübüyük, yerel basın örneği üzerinden ekonomik sorunun altını çizdi. Rize, Kastamonu veya Çorum’daki yerel gazetelerin haber üretmek için yatırım yaptıklarını ve istihdam sağladıklarını hatırlatan Gözübüyük, buna rağmen kullanıcıların bu yayın organlarının internet sitelerine neredeyse hiç uğramadığını söyledi.

Haberlerin çoğunlukla Google News, Bundle gibi toplayıcı platformlar üzerinden izlendiğini vurgulayan Gözübüyük, “Vatandaş haberi Google News’in ürettiğini sanıyor. Oysa haberi üreten başkası, gelir elde eden başkası. Yerel gazeteci kazanmıyor; bu içerikleri bir araya getiren dijital platformlar kazanıyor” dedi.

Kültürel tehdit: “Dijitalleşme yerelliği öldürüyor”

Dijitalleşmenin kültürel boyutuna da değinen Gözübüyük, yerel kültürün ve yerelleşmenin dijital platformlar karşısında zayıfladığını, bunun da ayrı bir toplumsal sorun alanı oluşturduğunu söyledi.

En büyük hukuki sorun: Telif geliri toplanamaması

Hukuki alanda temel problemin telif bedellerine ilişkin boşluk olduğunu ifade eden Gözübüyük, “Haberin emeğini basın kuruluşları veriyor ama reklam gelirini toplayan, haberi üretmeyen platformlar oluyor” dedi.

Anadolu Ajansı Hukuk Müşaviri Şerife Gül Soykan ise mevcut hukuki yapının dijital çağın ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kaldığını belirterek, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun (FSEK) 80/A maddesinde düzenlemeye gidilmesinin zorunlu hale geldiğini ifade etti.

“Gazeteciliğin İtibarını Yeniden İnşa Etmek İçin Telif Yasası Şart”

Demirören Haber Ajansı (DHA) Ankara Haber Müdürü Ersin Ercan ise konuşmasında dijitalleşme ve sosyal medya haberciliğinin kontrolsüz büyümesinin gazetecilikte ciddi bir itibar ve gelir kaybına yol açtığını belirterek, telif yasasının aciliyetine dikkat çekti.

“Dijital platformlar arttı, geleneksel medyanın reklam geliri eridi”

Ercan, 21. yüzyılda medyanın radikal bir dönüşüm geçirdiğine dikkat çekerek, dijital platformların ve sosyal medya haberciliğinin yükselişinin sektörde köklü değişimlere yol açtığını söyledi.

Geleneksel medyada tirajların düştüğünü, reklam gelirlerinin eridiğini vurgulayan Ercan, bunun gazeteciliğin itibar kaybını hızlandırdığını dile getirdi.

‘Gazeteciliğe sadece bir meslek olarak bakamayız’ diyen Ercan, “Halk adına kamu görevi yürütüyoruz. Ancak doğrulanmamış bilginin dijitalde kontrolsüzce dolaşması, mesleğimizi zayıflatan en büyük etkenlerden biri.” dedi.

“Dijitalde haberi algoritmalar seçiyor; yanlış bilgi çok daha hızlı yayılıyor”

Ercan, geleneksel medya ile dijital medya arasındaki temel farkın doğrulama mekanizması olduğunu belirtti. Ercan, “Geleneksel medyada muhabir, editör ve editoryal süreç vardır. Dijitalde ise çoğu zaman haberi algoritmalar öne çıkarıyor. Bu nedenle yanlış bilgi, manipülasyon ve dezenformasyon çok daha hızlı yayılıyor.” ifadelerini kullandı.

“Gazetecinin emeği korunmazsa dijital habercilik sürdürülemez”

Birlik Haber Ajansı (BHA) Genel Müdürü Muhammet Kaçar ise dijitalleşmenin hız kazandığı yeni medya düzeninde telif hakkı sorununun mesleğin geleceğini doğrudan etkilediğini söyledi.

Yaklaşık 30 yıllık ajans haberciliği tecrübesiyle mesleğin sahadaki emek boyutuna dikkat çeken Kaçar, gazetecilerin en büyük beklentisinin ürettikleri içeriğin korunması olduğunu belirtti. Kaçar, dijital platformlarda kontrolsüz içerik çoğalması ve ücretsiz haber dolaşımının habercinin emeğini görünmez kıldığını vurgulayarak, “Biz gazeteciler işin ekonomik kısmını çok bilmeyebiliriz ama bir habere ulaşmak için verdiğimiz emeğin ne kadar büyük olduğunu çok iyi biliyoruz” dedi.

“Ajans haberciliği büyük bir emek zinciriyle yürüyor”

Konuşmasında mesleki deneyimlerinden örnekler paylaşan Kaçar, ajans haberciliğinin yoğun temposuna dikkat çekti. Dijital habercilikte telif konusunun artık ertelenemez bir ihtiyaç olduğunu vurgulayan Kaçar, telif yasasının hem gazetecinin emeğini koruyacağını hem de medya kuruluşları arasında adil rekabet ortamı oluşturacağını ifade etti.

“Dijital çağda emeğin korunması mesleğin geleceğidir”

Kaçar, genç gazetecilere de seslenerek, haberciliğin yoğun tempolu ama çok değerli bir meslek olduğunu söyledi. Kaçar, “Bu işi severek yapıyorsanız, üretim sürecindeki emeğinizi bilerek yapıyorsanız, mesleğe bu bilinçle sahip çıkmanız gerekir. Telif düzenlemesi sadece bir hukuki konu değil; mesleğin onuru, emeğin hakkını koruma meselesidir.”

Gazeteciliğin, alın terinin korunmadığı bir ortamın sürdürülebilir olmayacağını vurgulayan Kaçar, konuşmasını “Emeğe saygı duyulmadan kaliteli habercilikten söz edemeyiz” diye konuştu.

Türk İnternet Medya Birliği (TİMBİR) Başkan Vekili, GİMER Başkanı Av. Cüneyd Altıparmak da dijital içeriklerin sosyal medya ve arama motorları tarafından ticari amaçla kullanılmasıyla ilgili yasal boşluğa dikkat çekerek “Birileri bizim ürettiğimiz haberden gelir elde ediyorsa bunun içerik üreticisiyle paylaşılması gerekir” dedi.

“Toplumsal Mutabakat Var Ama Süreç Bekliyor”

Altıparmak, dijital habercilikte telif konusunda toplumun genel bir mutabakat içinde olduğunu ancak yasal düzenleme sürecinin geciktiğini söyledi. Kamuoyunun bu gecikmeye dair açıklama beklediğini belirten Altıparmak, mevcut malzemenin hukuken nasıl değerlendirileceğine dair tartışmanın sürdüğünü ifade etti.

“Sosyal medya hukukunun mahiyeti bile netleşmiş değil”

Sosyal medya platformlarının hukuki statüsünün hem Türkiye’de hem de dünyada belirsiz olduğunu dile getiren Altıparmak, şirket politikalarının ulusal hukukların üzerinde bir baskı unsuru haline geldiğini söyledi. Altıparmak, “Bir kullanıcı sosyal medyada birini terör örgütü iltisaklı gösterecek bir ifade kullandığında Türk hukuku bunu suç sayarken, Twitter kendi politikası gereği ihlal görmeyebiliyor. Burada devlet hukukuyla şirket politikası arasında ciddi bir çatışma var” dedi.

Öğrencilerin sorularının yanıtlandığı seminer plaket takdimi ve toplu fotoğraf çekimiyle sona erdi.